7 listopada 2019 roku wchodzi w życie potężna nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzająca wiele nowych instytucji i rozwiązań, powodujących iż proces cywilny stanie się bardziej sformalizowany niż do tej pory a błędy popełnione na początkowym etapie postępowania będą miały poważne skutki dla wyniku procesu. Instytucje te znane są już ze zlikwidowanego kilka lat temu postępowania gospodarczego, które było krytykowane właśnie na zbytni formalizm gdzie nie liczyły się do końca fakty lecz termin i sposób ich przedstawienia.

Dla przypomnienia – przepisy kodeksu cywilnego regulują przebieg procesu we wszelkich sprawach cywilnych – o zapłatę z różnego tytułu (w tym odszkodowanie, rękojmia, zadośćuczynienie), dotyczących zasiedzenia, drogi koniecznej, eksmisyjnych, pracowniczych, spadkowych, rodzinnych, a także postępowanie egzekucyjne. W związku z powyższym nowelizacja tych przepisów będzie miała wpływ na życie każdego obywatela, który występuje przed sądem.

Istotna zmiana dotyczy pism przygotowawczych – od 7 listopada 2019 roku konieczne będzie wyszczególnienie w takim piśmie które fakty strona przyznaje a którym zaprzecza. Nie będzie zatem już dopuszczalne ogólne stwierdzenie „zaprzeczam wszystkim twierdzeniom powoda/pozwanego, chyba że w treści pisma zostały wyraźnie przyznane”.  Powstaje tym samym konieczność odniesienia się każdego faktu oddzielnie. Już choćby to wskazuje na znaczne skomplikowanie procesu dla strony działającej samodzielnie.

Ponadto odpowiedź na pozew stanie się obowiązkowa a spóźniona zawsze zostanie zwrócona.

Najistotniejszą, rewolucyjną zmianą jest wprowadzenie obowiązkowego posiedzenia przygotowawczego, którego termin winien przypadać nie później niż 2 miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozew albo ostatniego pisma przygotowawczego lub upływie terminu do ich złożenia. Posiedzenie przygotowawcze służy rozwiązaniu sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Jeżeli nie uda się rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan rozprawy. Na posiedzeniu przygotowawczym przewodniczący ustala ze stronami przedmiot sporu i wyjaśnia stanowiska stron, także w zakresie prawnych aspektów sporu.

Natomiast plan rozprawy – całkowita nowość – zawiera rozstrzygnięcia co do wniosków dowodowych stron, zastępując w tym zakresie postanowienie dowodowe. Może ponadto zawierać:

1. dokładne określenie przedmiotów żądań stron, w tym rozmiar dochodzonych świadczeń wraz z należnościami ubocznymi;
2. dokładnie określone zarzuty, w tym formalne;
3. ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne;
4. terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie;
5. kolejność i termin przeprowadzenia dowodów oraz roztrząsania wyników postępowania dowodowego;
6. termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku;
7. rozstrzygnięcia innych zagadnień, o ile są niezbędne do prowadzenia postępowania.

Przepisy wprowadzają też prekluzję dowodową – jeżeli wyznaczono posiedzenie przygotowawcze, strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej do chwili zatwierdzenia planu rozprawy. Twierdzenia i dowody zgłoszone po zatwierdzeniu planu rozprawy podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później. Znika zatem dotychczasowy wyjątek, iż spóźnione twierdzenia i dowody nie podlegają pominięciu gdy ich uwzględnienie nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Przewodniczący i sąd podejmują czynności w sprawie tak, aby przebiegła zgodnie z planem rozprawy, a jeżeli planu nie sporządzono – w najwcześniejszych możliwych terminach. Podobnie Przewodniczący wyznacza terminy posiedzeń w sprawie zgodnie z planem rozprawy, a jeżeli planu nie sporządzono – najwcześniejsze możliwe terminy. Rozprawę należy przygotować tak, aby nie było przeszkód do rozstrzygnięcia sprawy na pierwszym posiedzeniu na nią wyznaczonym. Więcej posiedzeń niż jedno wyznacza się tylko w razie konieczności, zwłaszcza gdy przeprowadzenie wszystkich dowodów na jednym posiedzeniu nie jest możliwe. W takim przypadku posiedzenia powinny odbywać się w kolejnych dniach, a jeżeli nie jest to możliwe – tak, aby upływ czasu pomiędzy kolejnymi posiedzeniami nie był nadmierny.

Ewidentnie nowe przepisy  wprowadzają rygor profesjonalnego przygotowania kompleksowego stanowiska procesowego na samym początku postępowania, a to w większości przypadków będzie trudne dla osoby, która nie posiada doświadczenia przed sądem. Opóźnienie w przedstawieniu twierdzeń i dowodów na etapie posiedzenia przygotowawczego oraz inne błędy popełnione na tym etapie zaważą na ostatecznym wyniku sprawy. Nie będzie bowiem liczyła się „racja” strony lecz to, czy w odpowiednim momencie przedstawiła odpowiednie dowody i twierdzenia. Sankcja związana z opóźnieniem złożenia odpowiedzi na pozew czy też pism procesowych będzie bezwzględna – zostaną one zwrócone a twierdzenia pominięte. Strona utraci tym samym możliwość wpłynięcia na wynik sprawy. W praktyce samodzielna reprezentacja strony będzie stanowiła dla niej poważne ryzyko i konieczne będzie zaangażowanie np. radcy prawnego.

Dlatego też zachęcam do skorzystania z pomocy Kancelarii Radcy Prawnego Przemysław Sobusik w Zawierciu w sporządzeniu pozwu lub odpowiedzi na pozew według nowych zasad oraz profesjonalnej reprezentacji w sprawie, w tym już na etapie posiedzenia przygotowawczego.